W ramach realizacji projektu pn „Człowiek, środowisko, integracja.  Aktywna edukacja na obszarach chronionych”, sfinansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska  i Gospodarki Wodnej, toruńskie Stowarzyszanie Ekologiczne Tilia zleciło Ośrodek Badań Społecznych „INDEKS” przeprowadzenie badania i analizy socjologicznych, których nadrzędnym celem było zdiagnozowanie świadomości ekologicznej dzieci i młodzieży oraz społeczności lokalnej ze szczególnym uwzględnieniem postaw i wiadomości na temat obszarów chronionych (głównie Obszarów Natura 2000).
Badanie świadomości ekologicznej przeprowadzono w oparciu  o specjalnie przygotowaną ankietę badawczą. Na potrzeby badania przygotowane zostały odrębne kwestionariusze ankiet dla dzieci i młodzieży szkolnej dostosowanej do 3 grup wiekowych (klasy I-III szkół podstawowych, IV-VI szkół podstawowych i szkół ponadpodstawowych) oraz dla osób dorosłych. Badania świadomości dzieci odbywały się podczas pobytów jedno, dwu i trzydniowych w Szkole Leśnej na Barbarce w Toruniu w wybranych reprezentatywnych grupach. W tym celu został przygotowany program nauczania dostosowany do grup wiekowych oraz czasu pobytu uczniów. W trakcie zajęć uczestnicy byli zaznajamiani z tematami dot. ochrony środowiska, obszarów chronionych, w tym w szczególności Obszarów Natura 2000. Uczestnicy pobytu otrzymali ankiety na początku i na zakończenie pobytu. Ankieta na początek pobytu oraz na koniec składała się z bloku takich samych pytań, w celu porównania zmiany poziomu wiedzy zdobytej podczas warsztatów edukacyjnych. Badanie świadomości osób dorosłych zostały prowadzone przy udziale placówek oświatowych. Badania świadomości ekologicznej uczestników projektu „Człowiek, środowisko, integracja. Aktywna edukacja na obszarach chronionych” prowadzone były dwukrotnie, przed rozpoczęciem udziału w zajęciach oraz na sam koniec projektu, w celu zbadania wzrostu wiedzy i świadomości ekologicznej beneficjentów. Wyniki badań mają ukazać wpływ uczestnictwa w projekcie na poszerzenie wiadomości i informacji na temat ochrony środowiska i świadomości ekologicznej społeczeństwa, a w szczególności wiedzy o  obszarach chronionych (głównie Obszarów Natura 2000). Badania wśród uczniów przeprowadzane były za pośrednictwem ankiety audytoryjnej - kwestionariusz ankiety był wypełniany samodzielnie przez respondentów zgromadzonych w sali, w jednym czasie. Cechą charakterystyczną takiego badania jest standaryzacja warunków przeprowadzenia wywiadu - w tym samym miejscu i w tym samym czasie, a wszystkie badane osoby mają zagwarantowaną anonimowość udziału w badaniu.
Kwestionariusz ankiety składał się z pytań zamkniętych, pytań  z możliwością wielokrotnego wyboru, z kafeterią odpowiedzi oraz pytań otwartych umożliwiających swobodną wypowiedź respondenta. Respondent miał wskazać w każdym  z kwestionariuszy ankietowych tylko jedną prawidłową odpowiedź. Dane uzyskane w trakcie realizacji badań poddane zostały wielostopniowej analizie, zarówno ilościowej jak i jakościowej.

• Po zajęciach odbywających się w ramach projektu „Człowiek, środowisko, integracja. Aktywna edukacja na obszarach chronionych" aż 74,3% dzieci z klas I-III uczestniczących w badaniu potrafiło poprawnie wskazać oznakowanie obiektów będących cenny darem przyrody – pomników przyrody. Przed zajęciami odbywającymi się w Szkole Leśnej poprawną odpowiedź znała mniej niż połowa uczestników – 48,8%. Wzrost poprawnych odpowiedzi wyniósł aż 25,5%.

• Partycypacja w zajęciach przyczyniła się do wzrostu świadomości na temat obszarów chronionych Natura 2000 w przypadku 30,4% dzieci z klas I-III szkół podstawowych biorących udział w projekcie. Po zajęciach i pobycie w Szkole Leśnej aż 70% uczestników wiedziało, jak nazywa się sieć obszarów ochrony przyrody – Natura 2000.

• Dzieci z klas I-III szkół podstawowych przez zajęciami nie potrafiły jednoznacznie wskazać, która z grup zwierząt podlega szczególnej ochronie w ramach programie Natura 2000. Jednak na skutek uczestnictwa w zajęciach, aż 23,9% badanych zwiększyło swoją wiedzę dotycząc analizowanego aspektu.
 
• Po zakończeniu zajęć w Szkole Leśnej zdecydowana wzrosła świadomość uczestników dotycząca obszarów Natura 2000 znajdujących się w pobliżu miejsca zamieszkania. Wzrost wiedzy wynikał bezpośrednio z zajęć edukacyjno – przyrodniczych, których elementem były informacje na temat obszarów chronionych, w tym obszarów Natura 2000. Wzrost wiedzy odnotowano wśród wszystkich badanych grup wiekowych. W grupie dzieci z klas I-III szkół podstawowych wzrost wiedzy wyniósł 14,4%, w klasach IV-VI – 5,2%, wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych aż 18,3%.

• Zajęcia w ramach projektu przyczyniły się niewątpliwie do zdecydowanie większej rozpoznawalności logo Natura 2000 wśród uczniów biorących udział w warsztatach. Wzrost rozpoznawalności odnotowano wśród wszystkich badanych grup wiekowych. W grupie dzieci z klas I-III szkół podstawowych wzrost rozpoznawalności loga Natura 2000 wyniósł 34,4%, w klasach IV-VI – 16,9%, natomiast wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych 27%.

• Poprzez uczestnictwo w specjalnym programie edukacyjnym na temat obszarów Natura 2000, zwiększyła się wiedza uczestników na jego temat. Beneficjenci na koniec zajęć potrafili trafniej wskazać, jakie działania człowieka na tym obszarze są niepożądane. Wzrost świadomości ekologicznej uczestników odnotowano wśród wszystkich badanych grup.  Wzrost wiedzy wyniósł wśród uczniów klas I-III - 17,4%. Po zajęciach organizowanych dla uczniów klas IV-VI poziom wiedzy zwiększył się o 12% .Wśród uczniów z klas ponadpodstawowych poziom wiedzy zwiększył się o 5,1%

• Osoby dorosłe nie potrafiły jednoznacznie wskazać, jakich działań nie można prowadzić na obszarach chronionych Natura 2000. Największy odsetek respondentów – 48,9% uważa, że na obszarach chronionych w rmach programu Natura 2000 nie wolno mieszkać. Prawidłową odpowiedź wymieniło 43% badanych osób dorosłych. Należy zauważyć, że odsetek poprawnych odpowiedzi wśród uczniów szkół ponadpodstawowych, którzy ukończyli warsztaty ekologiczne na temat obszarów chronionych, był zdecydowanie wyższy i wynosił 54,1%.

• Dzięki zajęciom edukacyjnym uczniowie zwiększyli także swoją wiedzę na temat wymarłych gatunków. Poprawną odpowiedź po zajęciach wymieniło aż 16,5% więcej uczniów z klas IV-VI niż przed zajęciami. Po ukończeniu warsztatów edukacyjnych zdecydowana większość uczniów z klas ponadpodstawowych – 90%, potrafiło poprawnie wskazać gatunek zwierzęcia, które występowało kiedyś na terenie Polski i całkowicie wyginęło z powodu działalności człowieka. Wzrost odsetka prawidłowych odpowiedzi po ukończeniu szkolenia wyniósł 10,7%.

• Wyniki badań jednoznacznie wskazują na znaczny wzrost wiedzy uczniów szkół ponadpodstawowych na temat form ochrony terenu w Polsce po zakończeniu warsztatów w Szkole Leśnej. Na zakończenie pobytu aż o 16,2% badanych uczniów z klas IV-VI więcej, wskazało poprawną odpowiedź niż na początku zajęć. W przypadku uczniów szkół ponadpodstawowych wynika, że po warsztatach wzrost poprawnych odpowiedzi wyniósł aż 25,5%. Warto także zaznaczyć, że jedynie 42,7% osób dorosłych wymieniło prawidłową odpowiedź. Takie wyniki ukazują efekty warsztatów w zakresie wzrostu świadomości ekologicznej.

• Po zajęciach edukacyjnych zdecydowanie zwiększyła się wiedza wszystkich uczestników na temat europejskiej sieci obszarów ochrony przyrody Natura 2000. Po zakończeniu pobytu zdecydowanie większy odsetek uczniów klas IV-VI szkół podstawowych potrafił wskazać czym jest sieć Natura 2000. Odsetek poprawnych odpowiedzi zwiększył się po zajęciach o 19,9%. W odniesieniu do uczniów szkół ponadpodstawowych należy zwrócić uwagę, że na koniec warsztatów wysoki odsetek poprawnych odpowiedzi wzrósł jeszcze o 13,1%. 

• Zajęcia w ramach programu „Człowiek, środowisko, integracja. Aktywna edukacja na obszarach chronionych" przyczyniły się do zdecydowanego wzrostu wiedzy uczniów na temat zasad funkcjonowania i celu powstania obszarów i sieci Natura 2000. Udział w warsztatach przyczynił się do poszerzenia wiedzy uczestników i zdobycia nowych informacji na temat obszarów chronionych Natura 2000. Po zakończeniu zajęć, aż o 20,9% więcej ankietowanych z klas IV-VI potrafiło dokładnie wskazać i scharakteryzować sieć obszarów chronionych Natura 2000. W przypadku uczniów szkół ponadpodstawowych wynika, iż po zajęciach odsetek poprawnych odpowiedzi zwiększył się w grupie uczniów szkół ponadpodstawowych o 8,4%.

• Po zakończeniu warsztatów przyrodniczo – edukacyjnych zdecydowanie zwiększyła się wiedza uczniów na temat chronionych siedlisk przyrodniczych i gatunków w ramach programu Natura 2000. Na koniec warsztatów o 9,3% więcej ankietowanych uczniów z klas IV-VI szkół podstawowych niż na początku zajęć, wiedziało, że ochronie na obszarach Natura 2000 podlegają niektóre siedliska przyrodnicze i gatunki. Warto zwrócić uwagę, że porównując zmiany wyników rozkładu odpowiedzi widoczny był zdecydowany - ponad dwukrotny wzrost odpowiedzi poprawnych po zakończeniu warsztatów wśród uczniów szkółponadgimnazjalnych.

• Zdecydowana większość osób dorosłych – 75,4% nie wiedziało jakie siedliska i gatunki przyrodnicze podlegają ochronie. Zaledwie 12,6% osób dorosłych uczestniczących w badaniu zaznaczyło poprawną odpowiedź. Okazuje się, że uczniowie szkół ponadpodstawowych po zakończeniu warsztatów przyrodniczo – edukacyjnych posiadali zdecydowanie większą wiedza na temat chronionych siedlisk przyrodniczych i gatunków. Na koniec warsztatów aż  45,4% uczniów wskazało odpowiedź prawidłową

• Okazuje się, że osoby dorosłe nie wiedziały, jakie są podstawy prawne funkcjonowania obszarów Natura 2000. Zdecydowana większość osób dorosłych jest przekonana, że kwestie obszarów Natura 2000, reguluje prawo krajowe. Taką odpowiedź wskzało 65,6% ankietowanych. Jedynie 17,9% respondnentów wskazało odpowiedź prawidłową, natomiast 13,1% badanych wiedziało, jakie są podstawy prawne dotyczące terenów chronionych Natura 2000. W tym miejscu należy przypomnieć, że w ankiecie na zakończenie warsztatów wypełnianej przez uczniów szkół ponadpodstawowych zanotowano aż 65% prawidłowych odpowiedzi.

• Okazuje się, że osoby dorosłe nie wiedziały, jakie są podstawy prawne funkcjonowania obszarów Natura 2000. Zdecydowana większość osób dorosłych jest przekonana, że kwestie obszarów Natura 2000, reguluje prawo krajowe. Taką odpowiedź wskazało 65,6% ankietowanych. Jedynie 17,9% respondnentów wskazało odpowiedź prawidłową. W tym miejscu należy przypomnieć, że w ankiecie na zakończenie warsztatów wypełnianej przez uczniów szkół ponadpodstawowych zanotowano aż 65% prawidłowych odpowiedzi.